Uczestnicy klastra energii w świetle ustawy – OZE
Zgodnie z definicją klastra energii, zawartą w art. 2 pkt 15a ustawy OZE, w skład klastra energii mogą wchodzić:
– osoby fizyczne,
– osoby prawne,
– podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki
– jednostki samorządu terytorialnego.
Brak ułomnych osób prawnych w definicji klastra energii
Definicja z art. 2 pkt 15a ustawy OZE pomija istnienie tzw. ułomnych osób prawnych. Na pierwszy rzut oka, powyższe wyliczenie nie przystaje do realiów współczesnego obrotu. Obok osób fizycznych i osób prawnych istnieje w prawie cywilnym trzecia kategoria podmiotów prawa: jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną W nowo budowanych blokach powstają wspólnoty mieszkaniowe. Na popularności zyskuje prowadzenie biznesu w formie spółek osobowych (spółki jawnej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej oraz partnerskiej). Wspólnym mianownikiem dla spółek osobowych i wspólnot mieszkaniowych jest status tzw. ułomnej osoby prawnej. Ułomne osoby prawne mają podmiotowość prawną oraz zdolność sądową. Mogą normalnie prowadzić biznes, zaś brak osobowości prawnej postrzegany jest raczej jako zaleta – to wspólnicy są podatnikami, nie zaś spółka.
Niektórzy prawnicy nazywają ułomne osoby prawne „podmiotami ustawowymi”. Wskazują przy tym, że podmioty te mają wszystko, co jest potrzebne do prowadzenia biznesu, zaś brak osobowości prawnej ma wtórne znaczenie. Moim zdaniem mają rację. Nie mniej, w niniejszym artykule będę posługiwał się pojęciem „ułomna osoba prawna”. Pojęcie to – być może przez to, że jest tak niepoprawne – zdecydowanie najbardziej zapada w pamięć.
Wehikuł również dla inwestycji w OZE
Spółka jawna jest to spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.
Pewną modyfikacją spółki jawnej jest spółka komandytowa. Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Bardzo często do realizacji inwestycji deweloperskich powoływane są spółki celowe, w których komplementariuszem jest spółka z.o.o., zaś komandytariuszami osoby fizyczne i prawne, które dzięki zaangażowaniu w spółce osobowej ponoszą korzyści podatkowe, nie ponosząc przy tym ryzyka. Ryzyko pozostaje po stronie komplementariusza.
Powstaje w związku z tym pytanie, czy energia elektryczna może być wytwarzana przez spółki celowe w formie spółek komandytowych i sprzedawana w ramach klastra energii?
Odmienny pogląd
W dokumencie analitycznym opracowanym na zlecenie Skarbu Państwa – Ministra Energii pn. Koncepcja Funkcjonowania Klastrów Energii w Polsce[1] zawarte zostało kategoryczne twierdzenie: Aktualnie, definicja klastra energii wydaje się niekompletna i budząca szereg wątpliwości. Ustawodawca przewiduje chociażby, że członkami klastra mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki naukowe, JST oraz instytuty badawcze. Niewiadomym pozostaje, z jakich względów ustawodawca pominął jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, do których można zaliczyć popularne spółki osobowe czy wspólnoty mieszkaniowe.
Nie podzielam powyższego zapatrywania. Rzeczywiście, definiując klaster energii, ustawodawca posłużył się metodą regulacji, która na pierwszy rzut oka zdaje się nie dostrzegać ułomnych osób prawnych. Powyższe jednak nie przesądza o tym, że ułomne osoby prawne nie mogą być członkami klastra.
Ustawy często pomijają ułomne osoby prawne
Trzeba mieć na względzie, że ustawodawca podobnie uregulował kwestię członkostwa ułomnych osób prawnych w spółdzielni.
| Art. 15 ustawy – Prawo spółdzielcze stanowi przykład regulacji, która również nie dostrzega kategorii ułomnych osób prawnych: |
| § 2. Członkiem spółdzielni może być każda osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych, która odpowiada wymaganiom określonym w statucie, chyba że ustawa stanowi inaczej. § 4. Członkami spółdzielni mogą być również osoby prawne, o ile statut nie stanowi inaczej. § 5. Spółdzielnia, której członkami w myśl statutu są wyłącznie osoby prawne, musi liczyć co najmniej trzech członków. |
Mimo tego, nie ma wątpliwości, że członkiem spółdzielni może być również ułomna osoba prawna. W literaturze[2] wskazuje się „Stosownie do art. 15 PrSpółdz występują dwa rodzaje podmiotów, które mogą być członkami spółdzielni: osoby fizyczne i osoby prawne (dawniej były to również organizacje polityczne). Członkami spółdzielni mogą być również tzw. ułomne (niepełne, ustawowe) osoby prawne, mające zdolność prawną, do których stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych (art. 331 § 1 KC)”.
Zgodnie z art. 331 § 1 kodeksu cywilnego, do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Powyższy przepis został wprowadzony do kodeksu cywilnego w 2003 r., a więc długo po wejściu w życie ustawy – Prawo spółdzielcze.
Moim zdaniem przepis z art. 331 § 1 kodeksu cywilnego dotyczy nie tylko przepisów o osobach prawnych zawartych w kodeksie cywilnym, ale ma wpływ na stosowanie wszystkich ustaw w zakresie, w jakim regulują stosunki cywilnoprawne.
Ułomne osoby prawne mogą być członkami klastra
W tym kontekście nie należy poczytywać pominięcia przez ustawodawcę ułomnych osób prawnych w definicji klastra energii za przeoczenie lub błąd. Powyższe jest raczej przejawem konsekwencji prawodawcy, który zastosował metodę regulacji znaną już ustawodawstwu gospodarczemu.
Podsumowując, w ocenie autora podmioty takie jak: wspólnota mieszkaniowa, spółka jawna, spółka komandytowa, spółka komandytowo – akcyjna mogą być członkami klastra energii.
Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. Przedsięwzięcie działań, z którymi wiąże się angażowanie środków finansowych, powinno być poprzedzone konsultacją z prawnikiem – specjalistą od prawa energetycznego.
[1] Dokument dostępny na stronie: https://www.gov.pl/web/aktywa-panstwowe/koncepcja-funkcjonowania-klastrow-energii-ekspertyza
[2] Tak m.in. Gorczyński Grzegorz, Spółka jawna jako podmiot prawa, Oficyna 2009, oraz K. Pietrzykowski „Członkostwo w spółdzielni – wybrane aspekty”, STPP rok 2020 numer 2 str. 19.